Erciyes Üniversitesi'nce (ERÜ) 130 bilim adamının katılımıyla düzenlenecek "Uluslararası Osmanlı Devleti'nde Nehirler ve Göller Sempozyumu"nda Osmanlı'nın bugüne kadar bilinmeyen birçok nehir ve kanal projesi yayımlanacak.
Erciyes Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Şakir Batmaz, 2-3 Mayıs tarihlerinde Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı ile Orman ve Su işleri Bakanlığı'nın destekleriyle gerçekleştirilecek sempozyumda Osmanlı coğrafyasında bulunan nehir ve göllerin tarım, sulama, ulaşım, ticaret, enerji gibi değişik kullanım sahalarının ele alınacağını söyledi.
Batmaz, Osmanlı'da Tuna, Fırat, Nil, Dicle, Kızılırmak, Meriç nehirlerinin tarım ve ticarette kullanıldığını, yüzyıllarca bölgede barışın ve istikrarın teminatı olan Osmanlı'nın gerek kendi hukukundan gerekse uluslararası hukuktan istifade ederek bu kaynakları değerlendirdiğini ifade etti.
Osmanlı'nın nehir ve göllerin kullanım sahaları ile ilgili hazırladığı projelerin günümüzde referans alınamadığına dikkati çeken Batmaz, şunları kaydetti:
"Esas odaklandığımız nokta geçmişi örnek alarak günümüzde suyu nasıl değerlendirebiliriz- Nehirlerin kullanımıyla ilgili projeler bilinmediği için günümüze uyarlanamıyor. Geçmişteki deneyimlerden yararlanamıyoruz. Biz bir yıl önce sempozyum çalışmasını ilan ettik. Katılımcılar, Başbakanlık Osmanlı arşivi başta olmak üzere Macaristan, Katar, Mısır, Romanya, İngiltere ve Rus arşivlerinden yararlanarak çalışmalarını hazırladı. Sunulacak bildirilerin büyük çoğunluğu orijinal."
Batmaz, sempozyum için Ermenistan'dan dahi başvuru geldiğini, bunun da Osmanlı'nın suya ve su kültürüne verdiği önemin herkes tarafından kabul edildiğini göstermesi açısından önemli olduğunun altını çizdi.
-"Neden tarihi bir filomuz yok-"
Osmanlı'nın denizlerde ve iç sulardaki varlığını ortaya koyacak, yeni nesillere aktaracak bir eserin bulunmadığını dile getiren Batmaz, şöyle konuştu:
"Neden tarihi bir filomuz yok- En azından bir zamanlar Tuna'daki donanmamızın bazı yelkenli gemilerinin aynısı tarihi ölçülere bağlı kalarak yapılabilir. Bu tarihi filo, kendi sahillerimizde gezdirilebilir. Hatta zaman zaman Tuna sahillerinde bulunan ülkelere gönderilebilir. Bu çok maliyetli bir proje de değildir. Toplumda tarih şuurunun oluşmasına da yardımcı olur. Kaldı ki birçok Avrupa ülkesinde benzer uygulamalar var."
-Rus arşivlerindeki Osmanlı belgeleri getirilmeli-
Osmanlı'nın son 200 yılına damgasını Rusya ile olan ilişkilerin vurduğunu anımsatan Batmaz, "Özellikle nehirlerdeki ticaret ve savaş hakkında çok önemli bilgiler Rus arşivlerinde. Bu belgeler, kurulacak bir komisyon tarafından getirilmeli. Özellikle gemi planları, tablolar, haritaların bulunduğu bu arşivler çok önemli" dedi.
Osmanlı'nın birçok nehir ve kanal projesinin bu sempozyumla ortaya çıkacağını belirten Batmaz, bir kısmı siyasi ve ekonomik şartların uygunsuzluğu nedeniyle gerçekleşemeyen bu projelerin mutlaka ders kitaplarına girmesi gerektiğini kaydetti.
Batmaz, Osmanlı'nın yüzyıllarca süren hakimiyetinin arkasında sadece savaş değil, dünyaya yön veren bir vizyon, bir derinlik olduğunun öğretilmesinin önemli olduğunu sözlerine ekledi.
Başbakanlık Osmanlı arşivleri ile Rusya, Romanya, Bulgaristan, Ukrayna, Macaristan, Mısır ve Katar arşivlerinden getirilen belgelerle hazırlanan belgesel tadındaki sempozyumdan bazı ilginç konular ve başlıklar şöyle:
Süveyş Kanalı’na alternatif güzergah arayışları ve Kudüs - Lut gölü - Akabe körfezi kanalı projesi
19. Yüzyılda Kudüs ve Beyrut’un Su Kaynakları: Yüzyıl boyunca yerli ve yabancı şahıs ve şirketlere verilen su imtiyazlarından bazı kesitler
III. Mustafa ve III. Murad döneminde Marmara ve Karadeniz’in birleştirilmesi teşebbüsü
XIX. Yüzyılda Nil Nehri’ndeki askerî faaliyetler
Türk tarihinde gemilerin karadan yürütülmesi
Rus arşivlerinde bulunan Tuna harekâtı esnasında Rusların ele geçirdiği Kırlangıç, Kancabaş, Kadırga ve Kalyata tipi Türk gemilerinin çizimleri
Osmanlı Devleti’nin Lut Gölü’nde vapur işletme teşebbüsleri
Balkanlardaki köprü arkeologları
Osmanlı’nın nehir ve göl kenarlarındaki sülüklerden tıbbî ve iktisâdi alanlarda yararlanması
Osmanlı’nın Konya Ovasını sulama fikri ve projeleri
Osmanlı Devleti’nin nehirler ve göller üzerindeki ulaşım sistemleri
Osmanlı döneminde Van Gölü’nün ekonomik, siyasi ve askeri önemi.
Tuna'yı saran Osmanlı istihbarat ağının organizasyon ve işleyişi
XIX. yüzyılın sonlarında Osmanlı nehir ve göllerinde yapılan silah kaçakçılığı
II. Abdülhamid dönemi nehir diplomasisi
19. Yüzyılda Britanya’nın Hindistan politikalarında Fırat ve Dicle nehirlerinin önemi
Sultan Abdulmecid’in Kızılırmak projesi
Evliya Çelebi’nin Dicle ve Fırat haritası
Müslüman kültüründe kutsal su kaynakları
Lut gölünde vapur işletme teşebbüsleri
Osmanlı döneminde Van gölünde hayat
