Tarihin büyük petrol sızıntısı felaketleri
British Petroleum'un Meksika Körfezi'nde bulunan sondaj kulesinin yanarak batmasıyla yaşanan felaket ilk değil.
Son 40 yılda ABD kıyılarından Avrupa'ya, Irak'tan Güney Afrika'ya ve Türk boğazlarına kadar dünyanın birçok yerinde benzer felaketler yaşandı ve onarılması güç çevre felaketleri yarattı. Dünyanın önde gelen petrol şirketlerinden İngiliz sermayeli British Petroleum'un (BP) Meksika Körfezi'nde bulunan sondaj kulesi "Deepwater Horizon"ın yanarak batması, tarihin en büyük petrol sızıntısı felaketlerinden birinin yaşanmasına yol açtı. Son bilimsel tahminlerde, denize her gün akan ham petrol miktarının asgari 60 bin varilin biraz üzerinde olduğu belirtiliyor. Yetkililer su yüzeyindeki petrolün karaya vurmaya ve bölgedeki canlıları tehdit etmeye başladığını duyurdu.
Etkileri yıllarca sürecek
ABD'li yetkililer, Meksika Körfezi'ndeki çevre felaketiyle ilgili, deniz tabanındaki kuyudan petrolün fışkırması şimdi engellense bile deniz kirliliğinin ekonomik ve ekolojik etkisinin yıllarca süreceği uyarısında bulunuyor. Petrol sızıntısı ABD'nin son dönemde gördüğü en büyük çevre felaketi olarak dünyanın en büyük deniz ürünleri havzalarından biri olan bölgede yüzlerce balığı, kuşu ve diğer canlıyı da tehdit ediyor. Yaşanan petrol sızıntılarının çevre üzerinde oluşturduğu etkilerin sadece hayvanların yaşam alanlarını değil, insanlar için büyük önem taşıyan ekosistemde onarılması çok güç tahribat yarattığı ifade ediliyor.
İnsanlığın geçmişteki faciaların bugün bile önüne geçemediğinin en önemli göstergesi olan "Deepwater Horizon" petrol sızıntısı felaketi, tarihte ilk değil. Son 40 yılda, ABD kıyılarından Basra Körfez'ine, Batı Avrupa'dan Rusya'ya kadar dünyanın birçok yerinde benzer felaketler yaşandı. Türkiye açısından en önemli örnek ise, 15 Kasım 1979'da Romen bandıralı Indipendenta ile Yunan Bandıralı Evriali'nin çarpışması oldu. Kazada ve kaza sonucu çıkan yangında 41 kişi hayatını kaybetti.
Türk boğazlarındaki risk
Dünyadaki kaza sonucu denize akan petrol miktarında 11'inci sırada yer alan bu kaza ayrıca, Boğazlar'ın özellikle çevresinde 13 milyondan fazla kişinin yaşadığı İstanbul Boğazı'nın ne kadar büyük bir tehlike altında olduğunu kanıtlayan felaketlerden biri. İstanbul Boğazı dünyada en fazla petrolün yaşandığı su yollarından bir tanesi durumunda bulunuyor. Denizcilik Müsteşarlığı verilerine göre yılda 50 binin üzerinde gemi boğazlardan geçiyor. Dünya denizlerinde yılda yaklaşık 2 milyar ton petrol taşınıyor. Bu çerçevede yılda 200 milyon tondan fazla ham petrol de boğazlardan taşınıyor. Deniz Müsteşarlığı yetkilileri, olası tehkikelere karşı boğazlardan geçen gemilerde mutlaka kılavuz kaptan bulunması gerektiğine işaret ediyor.
YAŞANAN FELAKETLER
Dünyada çeşitli tarihlerde yaşanan bazı felaketler ve sızıntı miktarları şöyle:
1967 - İngiltere
120 bin ton ham petrol taşıma kapasitesiyle döneminde dünyanın en büyük tankerlerinden biri olan Torrey Canyon, İngiltere'de karaya oturmuş ve ciddi bir deniz kirliliğine yol açmıştı. Yaklaşık 120 bin ton denize dökülmüş petrol tabakası İngiltere ve Fransa arasında denize yayılmış, 15 bin deniz kuşu zayi olmuş ve kirliliğin etkisi yıllarca sürmüştü.
1979 - İstanbul Boğazı
İstanbul Boğazı'ndaki kazaların en büyüklerinden biri. Haydarpaşa önlerinde Romen bandıralı Independenta isimli tanker Evriali isimli Yunan tankeriyle çarpışmış ve 95 bin ton petrol denize dökülmüş, deniz ve çevre kirliliği yaşanmış ve 43 denizci hayatını kaybetmişti.
1989 - Alaska
ABD tarihinin en büyük petrol sızıntısı felaketinde, Exxon Valdez petrol tankeri Prens William koyunda kayalıklara çarptı. Kaza, milyonlarca canlının ölümüne neden oldu. Sızıntı miktarı: 40,9 milyon litre.
1978 - Fransa
Amoco Cadiz petrol tankeri Fransa'nın Brötanya bölgesinde battı. Sızıntı miktarı: 261,2 milyon litre
1991 - Kuveyt
Körfez Savaşı'nda Irak güçleri petrol tesislerini ve açık vanaları yok ederek, tarihin en büyük petrol sızıntısına neden oldu. Sızıntı miktarı: 1,968.4 milyon litre.
1978 - Meksika
Meksika'nın Cuidad del Carmen kenti açıklarındaki Ixtoc keşif kuyusu patladı. Sızıntı miktarı: 530 milyon litre.
1979 - Trinidad ve Tobago
Yunan petrol tankeri Ege Denizinde meydana gelen fırtınada başka bir gemiyle çarpıştı. Sızıntı miktarı: 340,7 milyon litre.
1983 - Güney Afrika
Castillo de Bellver petrol tankeri kıyı açıklarında battı. Sızıntı miktarı: 299 milyon litre.
1983 - İran
Bir tanker petrol sondaj kulesine çarparak batmasına neden oldu. Sızıntı miktarı: 302,8 milyon litre
1994 - İstanbul Boğazı
100 bin ton petrol taşıyan Kıbrıs Rum Kesimi bandıralı Nassia tankerinin kuru yük gemisiyle İstanbul boğazında çatışması sonucu büyük bir yangın çıkmış ve 30 kişi ölmüştü. Ayrıca denize 20 bin ton petrol dökülüp Nassia yara alarak infilak etmişti. Tankerin günlerce yanması İstanbul'u tehdit etmiş, ciddi anlamda da çevre kirliliği meydana gelmişti.
1999 - Brötanya
Erika tankeri İtalya'ya doğru seyir halindeyken Fransa'nın Brötanya kıyılarında 31 bin metrik ton fuel oil yükü ile birlikte batarak Fransa'nın karşılaştığı en önemli kirlilik olaylarından birine sebep olmuştu.
2002 - Finisterre
77 bin 127 ton ham petrol taşıyan 26 yaşındaki Prestige tankeri Finisterre Burnu açıklarında yakıt sızdırmaya başlamış, İspanya otoritelerinin limanlara girmesini yakaklaşınca petrol tamamen İspanya ve Fransa kıyılarına dökülmüştü.
Denizlerde petrol akmasına neden olan bazı kazalar şöyle:
Yıl Gemi ismi Kaza yeri Ton petrol
1991 Gulfkriken İran Körfezi 910.000
1979 Ixtoc 1 Meksika Körfezi 531.000
1983 Nowruz İran Körfezi 303.000
1979 Atlantic Empress Tobago 300.000
1983 Castillo de Belver Güney Afrika 260.000
1978 Amoco Cadiz Fransa 230.000
1972 Sea Star Umman Körfezi 115.000
1980 Irene's Serenade Yunanistan 102.000
1976 Urquiola İspanya 100.000
1977 Hawaian Parrot Honolulu 99.000
1979 Indipendenta İstanbul Boğazı 95.000
1993 Braer Shetland Adaları 85.000
1975 Jacob Maersk Portekiz 84.000
1992 Agean Sea İspanya 80.000
1995 Sea Empress Galler 70.000
1989 Exxon Valdez Alaska 40.000
1967 Torey Canyon Manş Denizi 30.000
1977 Bravo Norveç 20.000
1994 Nassia İstanbul Boğazı 20.000
