Türkiye, Mavi Akım ile enerji koridoru olma iddiasında önemli bir aşama katetmişti. Topraklarından çıkarak Doğu Avrupa'yı katedecek Nabucco Boru Hattı ile bu konumunu sağlamlaştırmayı hedefliyordu. Ancak doğalgaz tekeli konumundaki Rusya kontrolü elinden bırakmıyor. Ardı ardına imzaladığı anlaşmalarla Nabucco'yu adeta kuşatma altına aldı.
"Rusya'ya atılan çalım"
Türkiye ile İran arasında varılan doğalgaz konusundaki ön anlaşma, Türkiye'nin Rus doğalgazına bağımlılığının kalkması ve "öldü" denilen Nabucco Projesi'nin "yeniden canlanması" olarak yorumlandı. Ancak uzmanlar ayrıntıları tam olarak netleşmeyen bu anlaşmaya temkinli yaklaşıyor.
İran Petrol Bakanı Kazım Veziri Hamaneh'in ani Türkiye ziyareti ile varılan anlaşma medyaya "Rusya'ya atılan çalım" olarak yansıdı. Buna göre İran, Türkmen gazını Türkiye'ye taşımaya razı oldu. Bu gazın İran gazı ile birlikte Nabucco hattı üzerinden Avrupa'ya taşınacağı ifade ediliyor.
Türk-İran anlaşması Rusya'nın Türkiye'yi by-pass eden "Güney Akımı" boru hattına karşı, Nabucco'yu canlandıracak bir hamle gibi görünüyor. Anlaşma ayrıca Türkiye'nin İran'daki Pars gaz sahasının üç fazının işletmesini öngörülüyor. Bu da doğalgazda Rusya'ya bağımlılığının azalması demek.
ABD'DEN TEPKİ VAR!
ABD, Türkiye ile İran arasındaki doğalgaz mutabakatına sert tepki gösterdi. ABD'nin Ankara Büyükelçiliği sözcüsü Kathryn Schalow, ''ABD, İran ile yapılan her türlü işbirliğine karşıdır'' dedi.
Elçilik sözcüsü ABD'nin İran'a yatırım yapılmasına ve İran'la herhangi bir şekilde işbirliğine gidilmesine karşı olduğunu belirtti. Schalow, İran'ın Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi ve Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı kararları aleyhine nükleer faaliyetlerine devam ettiğini savunarak, "Bu şartlarda bir doğalgaz kaynağı ve geçiş ülkesi olarak İran'a enerji konusunda daha çok güvenmek akıllıca görünmüyor" dedi.
ABD'nin Türkiye ile Hazar geçişli enerji projeleri üzerinde işbirliğini sürdürdüğünün altını çizen sözcü, Avrupa'ya İran dışında kaynak ve rotalardan gaz tedariki için çalıştıklarını belirtti.
NABUCCO NEDİR?
Rusya'nın doğalgaz tekelini kırmaya çalışan AB ülkelerinin alternatif kaynak ve rota seçeneği arayışı Nabucco'da birleşmişti. 3 bin 300 kilometrelik boru hattı ile Rus devlet şirketi Gazprom'un tekelinde olmayan doğalgaz kaynaklarının Türkiye, Bulgaristan, Romanya, Macaristan ve Avusturya üzerinden Avrupa'ya taşınması hedefleniyor.
Nabucco Projesi ile yönelinen kaynaklar ise zengin Türkmen ve Azeri rezervleri, İran, Irak hatta Mısır gazı. Ancak Kremlin bu hamleye seyirci kalmayacağını kanıtladı. "Güney Akımı" boru hattını gündeme getirdi. Nabucco'dan taşınması öngörülen Türkmen gazının önemli bir kısmını kendine bağladı.
İtalyan enerji şirketi Eni ile Gazprom'un sağlayacağı gazın Avrupa'ya taşınması konusunda el sıkıştı. Rota olarak da Türkiye'nin by-pass edilmesi de gündemde. "Güney Akım"ı Karadeniz'in altından geçecek boru hattının Bulgaristan'a uzatılmasını öngörüyor.
Geçtiğimiz ay sonunda İstanbul'daki Karadeniz Ekonomik İşbirliği Toplantısı'nda Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile bir araya gelen Yunanistan Başbakanı Kostas Karamanlis, henüz tasarı aşamasında olsa da "Güney Akımı" projesine katılacaklarının sinyalini verdi.
Gazprom tüm bunlara rağmen "Nabucco'ya katılabiliriz" diyor. Fakat içinde Gazprom'un olacağı bir seçeneğin çok da alternatif olmayacağı belirtiliyor.
Alternatif kaynaklar konusunda da sıkıntı var. Mısır'ın rezervleri kısıtlı. İran ile işbirliği ABD ambargosuna takılıyor, Irak'taki gaz rezervleri ise ülkedeki tüm doğal kaynaklar gibi ABD'nin tekelinde. Oradaki sular durulmadan, Iraklı bir Nabucco düşünmek de pek gerçekçi değil.
MAVİ AKIM
Türkiye ile Rusya arasında 1997 yılında başlatılan Mavi Akım Projesi'nin resmi açılışı 17 Kasım 2005'te Samsun'da yapıldı. Türkiye, 2003 Şubat'ından bu yana hattan doğalgaz sağlıyor.
Mavi Akım Projesi ile Rusya'nın Türkiye'ye sağlamayı taahhüt ettiği gaz, Rusya'nın zengin doğalgaz rezervlerinin bulunduğu Zapolyarnoye, Beregovoye sahalarından, Birleşik Gaz Dağıtım Şebekesi ile İzobilnoye bölgesine akıtılıyor.
Daha sonra Karadeniz'in yatağından Samsun'a ulaşan gaz, oradan da Ankara'ya sevkediliyor. Toplam uzunluğu 1265 kilometreyi bulan ve üç ana bölümden oluşan hattın Rusya kara bölümü İzobilnoye ve Djubga arasındaki 372 kilometreden oluşuyor.
Karadeniz geçişi, Djubga ve Samsun arasında Karadeniz'in altından geçen iki paralel hattan oluşan 392 kilometre uzunluğundaki boru hattının Türkiye bölümü ise Samsun-Ankara arasında 501 kilometre uzunluğundaki hattı kapsıyor. Boru hattının Karadeniz bölümü, dünyada 2 bin 150 metre derinliğe döşenen ilk boru hattı özelliğini taşıyor.
Hattın Karadeniz geçişi ve Rusya'daki kısmı İtalyan Eni grubu ve Gazprom, Türkiye kara bölümü ise Öztaş - Hazinedaroğlu - Stroytransgas konsorsiyumu tarafından yapıldı. Türkiye'nin 25 yıl süre ile Rusya'dan kademeli artışla yıllık 16 milyar metreküpe kadar doğalgaz alımını kapsayan proje, yaklaşık 3.5 milyar dolara maloldu.
NABUCCO PROJESİ:
Adını İtalyan besteci Guiseppe Verdi'nin bir operasından alan Nabucco projesi ile Hazar doğalgazının Türkiye üzerinden - Rusya devre dışı bırakılarak - Bulgaristan, Romanya, Macaristan ve Avusturya güzergahını izleyerek Avrupa'ya taşınması öngörülüyor.
Proje, Rusya'nın doğalgazı bir "silah" olarak kullanmasına karşı, Avrupa Birliği'nin ilk kayda değer ortak enerji girişimi olarak nitelendiriliyor.
3 bin 300 kilometrelik bu boru hattı projesinde şu anda, Avusturyalı OMV, Bulgargaz, Macar MOL, Rumen Transgaz ve Türk BOTAŞ yer alıyor. Fransız şirket Gas de France da altıncı ortak olarak katılmak istiyor. 2012'de faaliyete geçmesi hedeflenen boru hattı ile yılda 25.5 milyar metreküp doğalgazın taşınması hedefleniyor.
GÜNEY AKIM BORU HATTI:
İtalyan Eni ve Rus enerji devi Gazprom'un ortak projesi. Yunanistan da projede yer alacağını açıkladı. Projeye göre, Rus doğalgazı Karadeniz'den geçirilerek Bulgaristan'dan Avrupa'nın kuzeyi ve güneyine ulaştırılacak. 900 kilometrelik boru hattı, deniz seviyesinin 2 bin metre altından döşenecek.
Yaklaşık 10 milyar dolara malolacağı tahmin edilen 3 bin 200 kilometrelik hattın 3 yılda (2010) tamamlanması öngörülüyor. Proje ile Hazar gazını Türkiye üzerinden Avrupa'ya ulaştıracak olan Nabucco projesinin geri plana itildiği belirtiliyor.
