Gemiler ve gemi kaptanları geminin kullanım amacı, boy, tonaj gibi özelliklerine göre sertifikalandırılır. Herhangi bir deniz aracını kullanabilmek için en azından Amatör Denizci Belgesi (ADB) gerekir. Bu belge ile boyu 2,5 – 24 m arasındaki gerçek kişilere, su sporları klüplerine ait, yat turizmi usul ve esaslarına göre kayıtlı tekneler kullanılabilmektedir. Bu belgenin uluslar arası geçerliliği vardır.
ADB, kişilerin denizde spor ve gezi amacıyla tekne kullanabilmek için sahip olmaları gereken belgedir. ADB ile motor BG 10 ve daha fazla olan özel tekneler, turizm mevzuatı uyarınca belgelendirilmiş, ticari faaliyette bulunmaksızın gezi ve sportif amaçlı olarak mürettebatsız (bare-boat) kiralanan ticari yatlar, kiracı sıfatıyla kullanılabilir.
Kayık gibi motorsuz ve motor BG 10’dan az olan özel tekneleri kullanmak için ADB gerekmez. “Gemiadamı Yeterlik Belgesi” gereken, yolcu motoru veya avlanma ruhsatlı balıkçı teknesi ADB ile kullanılamaz. ADB ile deniz ve gemide çalışılamaz. Çalışmak için yapılacak işe uygun bir gemi adamı yeterlik belgesi gerekir. Sadece gezi ve spor amaçlı tekneler kullanılabilir.
Bir kere alınan ve alındıktan sonra yenilenmesine gerek olmayan ADB’ nin kullanım süresi sınırsızdır. Ancak, sağlık durumlarından kuşku duyulan ya da hasta oldukları bildirilen amatör denizcilerden, sağlık durumlarının tekne kullanmalarına engel olup olmadığının belirlenmesi amacıyla sağlık yoklamalarının yenilenmesi her zaman istenebilir. ADB’ yi almak için Amatör Denizcilik Federasyonu’nun düzenlemiş olduğu sınavlara girmek gerekmektedir.
KMT
Amatör bir denizcinin kullanabileceği teknede, VHF telsiz cihazı varsa bu cihazı kullanabilmek için KMT sahibi olmak gerekir. Kısa mesafe telsiz kelimelerinin kısaltılmışı olan KMT’ nin ülkemizdeki adı “Kısa Mesafe Telsiz Operatörü Yeterlik Belgesi” dir. Uluslararası mevzuatta adı SRC’dir (Short Range Certificate). KMT, SOLAS’a (Uluslararası Denizde Can ve Mal Emniyeti Sözleşmesi) tabi olmayan gemiler ile telsiz zabiti bulundurmak zorunluluğunda olmayan gemilerde geçerlidir. Özel tekneler SOLAS’ a tabi değildirler. KMT, ADB’ den farklı olarak 5 yıl süreli bir belgedir. Süre sonunda sınavsız yenilenir. SOLAS’ a tabi olmayan ticaret gemilerinde ve yatlarda bu belge ile çalışılabilmektedir. Daha önce geçerli olan “Tahditli Telsiz Telefon Operatörü Yeterlik Belgesi” yerine artık KMT belgesi geçerlilik kazanmıştır. Önceki belge yerine sınavsız olarak KMT alınabilmektedir. KMT’ de ADB gibi Amatör Denizcilik Federasyonu’nun düzenlemiş olduğu sınavlarla alınmaktadır.
Gezi ve Spor Teknelerinde Vergi
Gezi ve spor teknesi alırken ödenecek vergiler teknenin yeni olup olmadığına, teknenin kişi ya da firmadan alındığına bağlıdır. Eğer tekne yeni olarak satın alınıyorsa önce teknenin kıymeti üzerinden %18 KDV ödenir. Tekne denize çıkana kadar vergi KDV ile kalır. Tekne yüzdürülmek ve denize açılmak istediğinde bir Liman Başkanlığına kaydettirmek ve ÖTB (Özel Tekne Belgesi) almak gerekir. ÖTB almak için Liman Başkanlığı ÖTV (Özel Tüketim Vergisi) yatırılmasını ister. ÖTV tekne kıymetinin %8’i oranındadır. KDV hesaplanmasında teknenin kıymeti alış bedeli + ÖTV olarak esas alınacağından (yasalar böyle demektedir), bu ayrıca %1,44 oranında ek KDV demektir. Sonuçta yeni bir tekne alırken ödenecek toplam vergi, tekne kıymetinin %27,44’ü oranında tahakkuk edecektir. Liman başkanlığı teknenin kaydını yapmadan önce ayrıca Motorlu Taşıtlar Vergi Dairesi’ne gidip MTV (Motorlu Taşıtlar Vergisi) mükellefiyetini kurdurmayı ve verginin ilk taksitinin ödenmesini de isteyecektir. MTV tekneye sahip olunan ve kullanıldığı sürece ödenecek bir yıllık vergidir.
Kullanılmış ve bir gerçek kişi adına kayıtlı bir tekne alınacaksa, ÖTV ve KDV ödenmez. Çünkü ÖTV ilk alımda (yeni tekne) ödenen bir vergidir, kişisel malların satışı ise KDV’ye tabi değildir. Teknenin ÖTB’si varsa yapılacak satış sözleşmesi notere onaylatılır ve Liman Başkanlığına gidip tekne sahibinin üzerine kaydettirebilir.
Alınacak kullanılmış tekne bir firmaya ait ise, ÖTV ödenmez ama %18 oranında KDV ödenir. Söz konusu edilen MTV teknede bir motor varsa ödenecek vergidir. Motorsuz bir tekne için, (örneğin kürekli sandal veya yelkenli tekne) MTV ödenmez. MTV motorun BG üzerinden ve yaşına bakılarak tahakkuk ettirilir. Tekne eskidikçe ödenecek vergi azalır. Bu vergi her yıl için, geçmiş yılın fiyat artışları ortalaması (ÜFE endeksi) esas alınarak Maliye Bakanlığı tarafından yeniden saptanır; 2008 yılı için ÜFE endeksi %7,2 olarak saptanmıştır. Otomobil için de MTV ödenir ama teknelerde olduğu gibi BG yerine motor hacmi esas alınır.
Tekne için 2009 yılında, Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu (III) Sayılı Tarife uyarınca ödenecek MTV söz konusu listedeki değerler esas alınarak hesaplanabilir. Teknenin yaşı ve BG grubunda gözüken rakamı motorun gerçek BG ile çarpılır, çıkan rakam ödenecek Motorlu Taşıtlar Vergisi olacaktır.
