Türk bayrağı ‘gri liste’de Paris Mutabakat Zaptı’nın (Paris MOU) denetimlerinde özellikle son iki yılda tutulan düşük orandaki Türk bayraklı gemi miktarı, Paris MOU’nun 2005 yılı raporunda Türk bayrağının ‘kara liste’den çıktığını gösteriyor.  Son üç yılda denetlenen toplam 2112 Türk bayraklı geminin 238’i tutulmuş. Geçen yıl açıklanan üç yıllık tutulma rakamında ise 120 adet daha az geminin tutulduğu görülüyor. Paris MOU’nun 2005 yılı raporunda bu yıl tutulan gemiler değerlendirmeye alınmıyor. Paris MOU yıllık raporunu hazırlarken, son üç yılda denetime giren ve tutulan gemileri değerlendirmeye alıyor.Eskisinden daha az mı denetleniyoruz? Sektördekilerin bir kısmı, Türk bayrağı taşıyan gemilerin denetimlerindeki azalmayı, Türk bayraklı gemilerin sayısının azalmasına bağlıyor. Türk koster filosunun Akdeniz’deki egemenliğini kaybetmesi ve Türkiye’nin Avrupa ile olan ticaretinde denizyolu taşımacılığının sadece yüzde 23’ünün Türk bayraklı gemiler ile yapılıyor olması, bu görüşlerde haklılık payının azımsanmaması gerektiğini ortaya koyuyor.İtalya gerçekten taraflı mı davranıyor?2004 tutulma oranlarında İtalya’nın yüzde 40, Yunanistan’ın yüzde 10, İspanya’nın ise yüzde 8’lik payı var. İtalya’ya, Yunanistan’a oranla Türk bayraklı gemilerle 5 kat daha fazla yük taşınmış ama tutulma oranlarına baktığımızda İtalya’da tutulan gemi miktarı Yunanistan’a oranla sadece dört kat daha fazla. Bu oranlar Yunanistan’ın da taraflı olduğunu gösterebilir ya da tutulan gemi oranının limanlara giden gemi miktarıyla değerlendirilmesi gerçeğini.Paris MOU’nun bu yılın ilk üç ayındaki denetimlerinde 15 Türk bayraklı geminin tutulması sektörün moralini bozmuş, ‘gri liste’ye geçme şansının kaçtığını düşünmesine neden olmuştu. Paris MOU’nun 2005 yılı raporunda bu yıl tutulan gemiler değerlendirmeye alınmıyor. Paris MOU yıllık raporunu hazırlarken, son üç yılda denetime giren ve tutulan gemileri değerlendirmeye alıyor. Başka bir etken ise, diğer bayrak devletlerini de kapsayan genel tutulma oranları. Son beş yıllık rapor sonuçları, Liman Devleti Kontrolleri’nin (PSC) gemi performanslarını yüksek tutmaya zorladığı görülüyor. Son yıllarda denetlenen gemi sayısında artış olurken, tutulma oranlarında azalma olduğu görülüyor. 2003’de denetlenen gemiler ile tutulan gemi miktarı arasında yüzde 7’lik bir oran varken, bu rakam 2004’de yüzde 5,8’e düştü. Bu yıl ise bu oranın yüzde 5’in altında olacağı tahmin ediliyor. Paris MOU’nun 2004 raporunda son üç senede 2377 adet Türk bayraklı geminin denetime girdiği ve 358’inin tutulduğu görülüyor. Raporda Türk bayrağının ‘gri liste’ye girebilmesi için 187 geminin daha az tutulması gerektiğine dikkat çekilmişti. Denetlenen 2377 gemiden sadece 171 geminin tutulması Türk bayrağını ‘kara liste’den kurtaracaktı. Denizcilik Müsteşarlığı’ndan alınan verilere göre Paris MOU’nun mayıstan sonra yayımlayacağı 2005 raporunda  son üç yılda 2112 adet Türk bayraklı geminin denetime girdiği ve 238’inin tutulduğu görülecek. Bir önceki yıla göre denetlenen gemi sayısında yüzde 11’lik, tutulan gemi sayısında ise yüzde 33’lük gibi önemli bir düşüş dikkat çekiyor. Bu veriler ışığında Paris MOU’nun 2005 yıllık raporunda Türk bayrağının ‘gri liste’ye girmemesi için hiçbir neden yok.Deniz Ticaret Odası (DTO) İzmir Şubesi Yönetim Kurulu Başkanı Geza Dologh’un da görüşleri bu doğrultuda. Dologh “Bir zamanlar AB Komisyonu tarafından uluslararası sularda istenmeyen Türk bayraklı gemiler için durumun değişmeye başladığını ve Türk bayraklı gemilere uygulanan çok sıkı denetimlerin yerini denetimlere bıraktığına dikkat çekerek Türkiye'nin ‘kara liste’den kısa sürede çıkacağını tahmin ettiğini söylüyor.PSC’lerin ardından ‘Yönetmelik’ de geldiParis MOU’nun ‘kara listesi’nin yüksek risk kategorisinde bulunan Türk bayrağını ‘gri liste’ye geçirmek isteyen Denizcilik Müsteşarlığı, Bayrak Devleti Kontrolleri’ni (FSC) başlatarak Avrupa limanlarına çıkacak Türk bayraklı gemilere ön sörvey uygulamaya başladı. Ayrıca, 1997’de Akdeniz (MedMou) 2000’de Karadeniz (Blacksea Mou) Memorandumu’na üye olan Müsteşarlık, Türk limanlarına gelen yabancı bayraklı gemi denetimlerini de artırdı. 2003’de 7 olan PSC uzman sayısı bugün 300’e yaklaşmış bulunuyor ve PSC’lerin görev yaptığı liman sayısı ise 21’e yükselmiş durumda. Denizcilik Müsteşarlığı, PSC uzmanlarının uzun süredir beklediği Liman Devleti Denetimi Yönetmeliği’ni Resmi Gazete’de yayımlayarak yürürlüğe soktu. Med Mou ve Blacksea Mou’ya üye olmamıza rağmen, Müsteşarlığın yayımladığı yönetmelikteki bazı maddelerin Paris Memorandumu’na benzerliği dikkat çekti. Akdeniz ve Karadeniz memorandumlarında ‘kara listeler bulunmazken  Yönetmeliğin 18. maddesi olan “üye olduğumuz liman devleti denetimi mutabakat muhtıralarından birinin yıllık raporunda yayımlanan ‘kara liste’de bulunan bir devletin bayrağını taşıyan ve son 24 ayda söz konusu mutabakat muhtırasına üye devletlerin limanlarında iki defadan fazla tutulmuş olan bir geminin veya üye olduğumuz liman devleti denetimi mutabakat muhtıralarından birinin yıllık raporunda yayımlanan ‘kara liste’de çok yüksek riskli veya yüksek riskli olarak tanımlanan bir devletin bayrağını taşıyan ve son 36 ayda söz konusu mutabakat muhtırasına üye devletlerin limanlarında bir defadan fazla tutulmuş olan bir geminin Türk limanlarına girişine izin verilmez.” Uygulamasının yürürlüğe giriş tarihinin 1 Ocak 2008 olarak belirtilmesi, Müsteşarlığın Paris MOU üyeliği için 2008’i hedef aldığını gösteriyor olabilir. Gemilerimiz mi, denetimler mi azaldı?Uzun süredir denizcilik sektörünün gündemini meşgul eden Türk bayrağı ‘kara liste’den çıkacak mı çıkamayacak mı sorusuna farklı görüşler de dile getiriliyor. Sektörün bir kısmı son yıllarda Türk bayrağını taşıyan gemilere yapılan denetimlerin azalmasını olumlu buluyor. Ne kadar gemi tutulursa denetimlerin o kadar artacağına dikkat çekilerek, azalan denetimlerin Türk bayraklı gemilerdeki iyileşmenin göstergesi olduğu belirtiliyor. Diğer kesim ise Türk bayrağı taşıyan gemilerin denetimlerindeki azalma nedeninin, Türk bayraklı gemi sayısının azalmasından kaynaklandığını öne sürüyor. Türk bayraklı deniz ticaret filosundaki azalma, yaşlanan Türk koster filosunun Akdeniz’deki egemenliğini kaybetmesi ve Türkiye’nin Avrupa ile olan ticaretinde denizyolu taşımacılığının sadece yüzde 23’ünü Türk bayraklı gemiler ile yapılması bu görüşlerin doğruluğunu gösteriyor olabilir.İtalya gerçekten taraflı mı?Öte yandan, sektörün büyük bir kısmı tarafından İtalya Liman Devleti Kontrolleri’nin Türk bayraklı gemilere taraflı davranıp denetimleri sıkı tuttuğu ve haksız yere gemi tuttuğu savunuluyor. Bu, tartışmaya açık bir konu, ancak 2004 yılında Avrupa ülkeleriyle yapılan ithalat ve ihracatın sadece üçte birini İtalya oluşturuyor. İtalya ile yapılan 9 milyon 700 bin ton ithalat ve ihracatın 2 milyon 600 bin tonu Türk bayraklı gemilerle yapılmış. İspanya ile yapılan 4.5 milyon ton ithalat ve ihracatın  1 milyon 100 bin tonu Türk bayraklı gemilerle yapılmış. Yunanistan ile yaptığımız denizyolu taşımacılığındaki yük miktarı sadece 580 bin. Diğer Avrupa ülkelerine yapılan Türk bayraklı taşımalar ise 500 bin tonun altında.2004 tutulma oranlarında İtalya’nın yüzde 40, Yunanistan’ın yüzde 10, İspanya’nın ise Yüzde 8’lik payı var. İtalya’ya Yunanistan’a oranla 5 kat daha fazla yük taşınmış ama tutulma oranlarına baktığımızda İtalya’da tutulan gemi miktarı Yunanistan’a oranla dört kat daha fazla. Bu oranlar Yunanistan’ın da taraflı olduğunu gösterebilir ya da ülke limanlarında tutulan gemi oranlarının limanlara giden gemi miktarlarıyla değerlendirilmesi gerekliliğini ortaya koyabilir. Ülkeler arasında bir değerlendirme yaparken denetime giren ve tutulan gemi miktarlarının yüzdeleriyle yapılması daha sağlıklı sonuçlar doğuracaktır. Öte yandan geçtiğimiz ay İtalya limanlarında eksikliklerinden dolayı tutulan iki Türk bayraklı geminin Denizcilik Müsteşarlığı’nın itirazları sonucunda tutukluluk hallerinin kaldırılması İtalya’nın gerçekten taraflı mı sorusunu akıllara getiriyor.Yasaklanan gemilerde 2. sıradayız Denizcilik Müsteşarlığı Deniz Ulaştırması Genel Müdürlüğü’nden alınan bilgilere göre 2001-2004 yılları arasında Paris MOU üyesi ülke limanlarında 105 geminin Avrupa limanlarına girişinin yasaklandığı ve bu gemilerin 14’ünün Türk bayraklı gemi olduğu belirtiliyor. Denizcilik Müsteşarlığı’nın konuyla ilgili açıklamaları şöyle devam ediyor ;”Türk Bayraklı gemilerin yabancı limanlarda yapılan Liman Devleti kontrollerinde çok yüksek tutulma oranlarına sahip olması, “Çok Yüksek  Riskli” ülkeler arasında ve öncelikli denetim listesinde yer alması, ülkemiz itibarını olumsuz etkilediği gibi, ekonomik kayıplara da sebebiyet vermektedir. Ayrıca, Paris Memorandumu gereğince yapılan denetimlerde 2 veya daha fazla tutulan gemilerin memoranduma taraf ülke limanlarına alınmayacağı yönünde yapılacak uygulamaların da, deniz ticaret filomuzu sıkıntıya soktuğu değerlendirilmektedir. Bu yasaklanma, duruma göre, geminin ikinci veya üçüncü kez tutuklandığı limandan, tutuklanmaya neden olan kusurların giderilmesiyle hareketine izin verildikten hemen sonra başlar. 2001-2004 yılları arasında Paris MOU üyesi ülke limanlarında toplam 105 geminin Avrupa limanlarına girişi yasaklanmıştır. Bu gemilerden 14 tanesi Türk Bayraklı gemilerdir. Yasaklanan gemilerin taşıdıkları bayraklara göre dağılımları incelendiğinde, Türk Bayraklı yasaklanan gemilerin St.Vincent & Grenadines bayrağını taşıyan gemilerden sonra ikinci sırayı aldığı görülmektedir.Hep aynı gemilerSöz konusu liste Paris MOU tarafından her yılın temmuz ayında yayınlanan Paris MOU Yıllık Raporu’nda açıklanmaktadır. Bu sebepler, 2005 ve 2006 yılına ait toplam veriler henüz kesinleşmemiştir. Güncel bilgiler incelendiğinde, Paris MOU kapsamında toplam 59 geminin yasaklanmış olduğu görülmekte olup, listede yer alan Türk Bayraklı gemilerin genellikle geçmiş yıllarda tutuklanan ya da tutuklanma sebebi geçerli teknik hatalardan kaynaklanan gemiler olduklarından itiraz prosedürü işlememektedir.”Haksız yere tutulmalar oluyorBunun yanı sıra, Denizcilik Müsteşarlığı, Paris MOU limanlarında tutuklanan gemilerin tutuklanma sebeplerini yakından takip ederek, haksız sayılabilecek tutuklanmalara müdahale ederek, gemilerin tutuklanmalarını kaldırabiliyor. Bunun örneğini 14.03.2006 tarihinde İtalya’nın Torre Annunziata Limanı’nda eksiklikleri sebebiyle tutulan ENVER ASLAN isimli gemi ile 15.03.2006 tarihinde İtalya’nın Ravenna Limanı’nda tutulan BOLKAR isimli geminin tutulma sebepleri İdarece incelendikten sonra tutulmasına itiraz edilmiş ve tutukluk halleri kaldırılmış.PARİS MOU KAPSAMINDA DENETLENEN VE TUTULAN GEMİLER      DENETLENEN TÜRK BAYRAKLI TUTULAN TÜRK BAYRAKLI   GEMİ SAYISI GEMİ SAYISI 2001 862 212 2002 852 160 2003 749 131 2004 776 67 2005 587 41 2006 111 14 Kaynak:Murat Erdoğan-Dünya Gazetesi/Perşembe RotasıDenizHaber.Com