Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın "Kılavuzluk ve Römorkörcülük Hizmetleri Yönetmeliği", 11 Şubat 2025 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlandı.
"Kamuoyunda Kılavuz ve Römorkörcülük Yönetmeliği" olarak bilinen yönetmelik, 2024'te 618 sayılı Limanlar Kanunu'na eklenen hükümler nedeniyle zorunlu kılınmıştı. Ek madde 1, Türk deniz yetki alanları, suyolları ve içsularında kılavuzluk-römorkörcülük Hizmetlerinin Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Koordinasyonunun bir parçası olarak yürütüleceğini, Bu hizmetlerin kamu yararı ve güvenlik odaklı verileceğini vurguluyor.Yeni sistem, kılavuz kaptanların gemi manevralarını emniyetli hâle getirme amaçlı danışmanlık rolü ile römorkörlerin çekme-itme desteğini tek çerçevede düzenliyor. Aynı zamanda, kamunun pay alacağı oranları ve hangi bölgelerde ne şekilde ihale yapılacağını da kanun ve yönetmelik belirliyor.
En geç 10 Ocak 2025'e kadar yayımlanması planlanan yönetmelik, teknik hazırlıkların uzaması sonucu bir aylık gecikmeyle yürürlüğe girdi.
2024 yılında komuoyunun görüşüne açılan taslak yönetmelik, eleştiri ve önerilerle birtakım şekillenmeler yaşadı. Öne çıkan yenilikler ise;
1- Bir limited şirket veya gerçek kişi ihaleyi kazansa bile, sözleşme imzalanmadan önce mutlaka “anonim şirket” formuna dönüşmesi gerekiyor. Bu madde, sektörün kurumsallaşmasını artırıcı bir düzenleme olarak nitelendirebilir.
2- Taslak, “personel ve römorkör varlığının” mülkiyet veya uzun süreli kiralama yoluyla temin edilmesi gerektiğini belirtirken yayımlanan metin bu hükmü daha da sıkılaştırmakta. Kiralama sözleşmelerinin en az 5 yıllık olması, römorkörlerin güncel bollard pull (çeki gücü) sertifikasına sahip olması vb. ayrıntılarda yapıan düzenlemeler arasında yer almakta.
3- Taslakta belirtilen "herkesin katılabildiği bir pazarlık" maddesi, nihai yönetmelikte, "Bölgesel hizmet sahalarında kılavuzluk ve römorkörcülük hizmetlerinde işletme hakkının devrine ilişkin ihaleler, 618 sayılı Kanunun ek 1 inci maddesinde yer alan artırmaya esas pay oranları üzerinden, aynı maddede belirtilen pazarlık usulü ile yapılır ve açık artırma suretiyle sonuçlandırılır." maddesiyle de netlik kazandı.
4- Halihazırda taslakta da yer alan idari para cezaları, nihai metinde ciddi oranda artırıldı. Hizmetlerin aksatılması, kılavuz kaptan eksikliği veya verilerin bakanlık sistemine girilmemesi gibi durumlarda oldukça yüksek meblalar ödenecek olması sisteme “caydırıcı” bir denetim gücü getiriyor.
Yeni yönetmelikte özellikle üstünde durulan temel ilke, “kamu yararı ve güvenlik” vurgusu. Deniz trafiğinin yoğun olduğu hatlarda, kılavuz kaptanların bilgi ve deneyimi, büyük tonajlı gemilerin emniyetle limana yanaşması veya ayrılmasında kritik rol oynuyor. Römorkörler ise gemilerin güvenli manevralarına fiziksel destek sağlayarak “itme-çekme” hizmetini üstleniyor.
Yeni düzenlemeyle birlikte ise, bu hizmetleri verme yetkisine sahip olan kuruluşlar denetimler altında tutulacak. Bunun yanı sıra, gemi hareketi ve ücret bilgilerini en geç 48 saat içinde çevrimiçi sisteme girmek bir zorunluluk. Böylece hangi gemiye hangi oranda kılavuzluk veya römorkörcülük hizmeti verildiği, ne kadar gelir elde edildiği açık ve net bir şekilde görülecek.
Tüm bunların yanı sıra, nihai yönetmelikte yer alan maddeler bazı riskleri de beraberinde getirmekte; Yüksek ihale payları ve ağır teminat koşulları, küçük veya orta ölçekli firmaların ihaleye katılmasını zorlaştırmakla beraber hizmet alanındaki rekabeti azaltarak büyük birkaç oyuncunun domine ettiği bir piyasa yaratabilir.
İkinci bir unsur olarak, kanun ve yönetmelik, aynı bölgede hem kılavuzluk hem de römorkörcülük hizmetlerinin aynı kişi ya da şirket tarafından yürütülmesine yasak getirmekte. Ancak “dolaylı ortaklık” tanımının genişlemesi, kimlerin ihaleye katılıp kimlerin ise katılamayacağını karmaşık bşr hale getirmekte.
Yeni Kılavuzluk ve Römorkörcülük Hizmetleri Yönetmeliği, bu sektörü daha rekabetçi bir yapı ve daha şeffaf bir gelir kayıt mekanizması haline getirmeyi amaçlamakta. Kamu yararı ve güvenlik yönelimi ilkeler her düzenleme hattında kendin hissettirmekte. Bununla birlikte, sistem uygulamalarında, bazı olası sorular ve riskler göz ardı edilmemelidir.
Kamu yararına görev alma zorunluluğu
Kılavuzluk ve römorkörcülük hizmetleri ilgili kanunlar, taahhütname veya sözleşmede belirlenen şartlara uygun olarak, mücbir sebep halleri olmadıkça, 7 gün 24 saat esasına göre kamu yararı ve sorumluluğuyla yürütülecek.
Kılavuzluk veya römorkörcülük hizmeti verenler, görev yapmakta oldukları deniz alanlarında Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Denizcilik Genel Müdürlüğünün veya ilgili liman başkanlığının talimatları doğrultusunda, can kurtarmaya yönelik arama-kurtarma, deniz kirliliği, yangın, kurtarma-yardım gibi acil durumlarda gerekli müdahaleyi yapmak ve kamu yararına görev alacak.
Öte yandan, 8 Ocak 2020 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan "Kılavuzluk ve Römorkörcülük Hizmetleri Hakkında Yönetmelik" yürürlükten kaldırıldı.
Kılavuzluk ve Römorkörcülük Hizmetleri Yönetmeliği'ne ulaşmak için tıklayınız.
DENİZ HABER AJANSI
