İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü bünyesindeki araştırmacılar, R/V ALEMDAR 2 araştırma gemisiyle Marmara Denizi'nde ekosistem, deniz tabanı, biyoçeşitlilik ve müsilajla ilgili riskleri değerlendirmek üzere kapsamlı bir bilim seferi başlattı. Sefer, klasik deniz bilimi yaklaşımlarının ötesine geçen, yüksek çözünürlüklü ve teknolojik olarak entegre bir çalışma olarak planlandı.
Katılımcılar ve saha organizasyonu
Seferde, Gebze Teknik Üniversitesi uzmanları İHA'larla (insansız hava araçları) uzaktan algılama verilerini sahada eş zamanlı sağlarken, Dokuz Eylül Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü araştırmacıları deniz tabanının haritalanması ve görselleştirilmesine katkı veriyor. Ayrıca İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Sualtı Hekimliği ve Hiperbarik Tıp Ana Bilim Dalı uzmanları dalış ekibine eşlik ederek dalgıç sağlığına ilişkin incelemeler yürütüyor.
Araştırmanın öncelikli hedefleri
Sefer kapsamında Marmara Denizi'nde korunması gereken hassas türler ve ekosistemler, jeolojik yapılar ve deniz tabanının morfolojisi ayrıntılı biçimde incelenecek. Çalışmanın öncelikli hedefleri arasında müsilajın nedenleri, gelişim süreçleri ve gelecekteki olası risklerin tespit edilmesi bulunuyor. Araştırma, müsilajın erken evrelerinin tespitine yönelik erken uyarı sistemleri oluşturmak için bilimsel zemin hazırlamayı amaçlıyor.
Karbon döngüsü ve dijital modelleme
Seferde Marmara ekosisteminin biyokimyasal döngüleri yeniden modellenerek denizin karbon tutma kapasitesi değerlendirilecek. Elde edilecek veriler, Türkiye'nin iklim uyum politikalarına ve denizel karbon yutak alanı haritalarına katkı sağlamayı hedefliyor. Toplanan yüksek çözünürlüklü veriler, Marmara Denizi’nin dijital ikizi olarak adlandırılan sayısal modele dönüştürülerek bölgenin bütüncül değerlendirmesine olanak tanıyacak.
Veri toplama ve analiz yöntemleri
Alan çalışmasında standart su ölçümlerinin yanı sıra uydu görüntüleme sistemleri ve İHA'lar kullanılacak; bilimsel dalışlar ve su altı robotlarıyla görüntü ve veri toplanacak. Jeofizik yöntemler olarak çok ışınlı derinlik ölçer (multibeam), sismik tarayıcı ve yandan taramalı sonar birlikte uygulanarak deniz yüzeyi, su sütunu ve deniz tabanı üç boyutlu olarak haritalanacak.
Deniz suyu sıcaklığı, çözünmüş oksijen, bulanıklık, pH ve besin tuzları ile fitoplankton, zooplankton ve bentik organizmalar uydular, İHA'lar ve su altı sistemleri aracılığıyla eş zamanlı izlenecek. Uydu görüntüleri çok renkli ve yüksek çözünürlüklü olarak değerlendirilecek; İHA'lar santimetre düzeyinde ayrıntı sağlayan haritalar ve ısı dağılımı görüntüleri üretecek. Toplanan veriler, yapay zeka, derin öğrenme ve sinir ağı algoritmalarıyla analiz edilecek.
Bilimsel katkılar ve hedeflenen etki
Sefer boyunca toplanan veriler, Marmara Denizi'nin güneyindeki özel jeolojik kesitlerde Holosen dönemi (son 10 bin yıl) boyunca kaydedilmiş çevresel değişimlerin açığa çıkarılmasını ve iklim değişikliğinin deniz üzerindeki etkilerinin yüksek hassasiyetle değerlendirilmesini sağlayacak. İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsünün uzun yıllara dayanan bilimsel birikiminin sahaya aktarıldığı sefer; Marmara Denizi’nde bugüne kadar yapılan en kapsamlı, çok katmanlı ve yüksek çözünürlüklü deniz araştırmalarından biri olma özelliği taşıyor.
Prof. Dr. Cem Gazioğlu, araştırmanın yalnızca Marmara Denizi için değil, Karadeniz ve Ege Denizi arasındaki geçiş sistemi için de bütüncül modelleme verisi üreteceğini belirtti. Gazioğlu, çalışmanın Marmara'nın ekolojik bütünlüğünü korumayı, sürdürülebilir kullanım ilkelerini bilimsel temele oturtmayı ve teknolojik yenilikleri çevresel farkındalıkla bütünleştirmeyi amaçladığını vurguladı. Gazioğlu, "Türkiye’nin deniz bilimlerindeki güçlü akademik birikimini uluslararası araştırma ağıyla birleştiren bu çalışma, ülkemizin ve enstitümüzün deniz bilimlerinde uluslararası ölçekteki öncü konumunu pekiştirecek. Çalışmamız, enstitümüzün 'bilimle koruma, teknolojiyle dönüştürme' vizyonunu sahada hayata geçiriyor." ifadelerini kullandı.
