Karadeniz kıyılarındaki deniz çöpü yoğunluğunu araştıran Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Sürmene Deniz Bilimleri Fakültesi ekipleri, kıyıların büyük bölümünün kirli olduğunu açıkladı. Çalışmayı yürüten Doç. Dr. Yahya Terzi, plajların yüzde 90'ının 'kirli' veya 'çok kirli' düzeyde olduğunu belirtti.
Araştırmanın kapsamı ve tanım
Nehirlerle taşınan ya da fırtına, dalga ve rüzgar etkisiyle kıyıya ulaşan, insan eliyle üretilmiş katı materyaller deniz çöpü olarak tanımlanıyor. BM Çevre Programı (UNEP) verilerine göre cam, metal ve denizcilik malzemelerinin yaklaşık yüzde 70'i okyanus dibine çökerken, batmayıp su yüzeyinde kalan çoğunluğu plastik olan atıklar da deniz çöpleri arasında yer alıyor.
En temiz ve en kirli plajlar
Terzi ve ekibi, Türkiye’nin Karadeniz kıyılarındaki deniz çöpü miktarını ve türlerini belirlemek için yapılan çalışmada şu bulguları paylaştı:
Metrekarede 0,24 adet deniz çöpü ile İstanbul Sarıyer Kısırkaya Plajı en temiz bölge olarak tespit edildi. Onu sırasıyla 0,246 adet ile Trabzon Laila Plajı, 0,318 adet ile Kızılırmak Ağzı Doğusu, 0,378 adet ile Bartın İnkumu Plajı ve 0,378 adet ile Kastamonu Cide Sahili takip etti.
En fazla deniz çöpü ise metrekarede 2,124 adet ile Artvin Kopmuş Plajı'nda bulundu. Diğer yüksek yoğunluklu alanlar arasında Bartın Kapısuyu Plajı (metrekarede 1,602), Artvin Üç Kardeş Plajı (metrekarede 1,464), Samsun Terme Plajı (metrekarede 1,326) ve İstanbul Şile Uzunkum Plajı (metrekarede 1,206) yer aldı.
Yöntem ve saha bulguları
Bulgaristan sınırından Gürcistan sınırına kadar uzanan yaklaşık 1400 kilometrelik kıyı boyunca 37 istasyon belirlendi. Araştırma, 'The Monitoring of Marine Litter in European Seas' kılavuzuna göre yürütüldü. Çalışmada 2,5 santimetrenin üzerindeki katı atıklar hedeflenerek toplam 29 bin 610 adet katı atık toplanıp materyaline ve kullanım alanına göre sınıflandırıldı. İstasyon seçiminde yerleşim birimlerine, derelere uzaklığa ve alanların kentsel ya da turistik kullanımına dikkat edildi.
Terzi, çöp yoğunluğu yüksek istasyonların çoğunlukla dere ağızlarına yakın olduğunu ve bu alanların taşınımdan daha fazla etkilendiğini vurguladı: 'Plajların yüzde 90'ının kirli ve çok kirli düzeyde olduğunu saptadık. Bazı istasyonlarda her adımda bir çöp görülebiliyordu.'
En yaygın atık türleri
Toplanan atıkların yaklaşık %88'i plastik, yaklaşık %3,5'i kağıt ve geri kalan kısmı metallerden oluştu. En sık rastlanan bireysel atık türü ise sigara izmariti oldu. Ayrıca tek kullanımlık plastik kırıkları, gıda ambalajları, içme suyu şişeleri ve kapakları da yaygın bulundu.
Çalışmada insan sağlığına tehdit oluşturan cam kırıkları, medikal atıklar, şırıngalar ve kesici metal parçalarına da rastlandığı bildirildi. Terzi, bunun riskini şu sözlerle anlattı: 'Örneğin bir plaja gittiniz, ayağınıza orada bir cam batma ihtimali var. Yine aynı şekilde birçok kıyıda bu riskin de yüksek ve çok yüksek olduğunu belirledik.'
Uluslararası boyut ve öneriler
Karadeniz'deki kirliliğin yalnızca Türkiye'yi ilgilendirmediğini belirten Terzi, bölgenin uluslararası bir problem olduğunu vurguladı: 'Karadeniz havzasını düşündüğümüzde bu aslında uluslararası bir problem. Karadeniz'de bir akıntı sistemi var. Bizden giden çöpler başka ülkelere veya onlardan gelen çöpler bizim kıyılarımıza ulaşabiliyor. Yani bu aslında sınır tanımayan bir sorun olarak karşımıza çıkıyor.'
Terzi, AB'nin 2050 hedefinin deniz çöpü miktarını metrekarede 1 adedin altına indirmek olduğunu ancak Karadeniz ve Baltık Denizi'ndeki kirliliğin bu hedefe ulaşmayı zorlaştırdığını söyledi. İklim değişikliği ve artan aşırı hava olaylarının akıntı sistemlerini ve dalga rejimlerini etkileyerek çöplerin taşınmasını ve birikim yerlerini değiştirebileceği uyarısında bulundu.
Çalışmayı şu sözlerle sonlandırdı: 'Düşünün, bir teknedesiniz, tekneniz su alıyor, siz kova ile o suyu boşaltmaya çalışıyorsunuz fakat teknenize giren su sizin attığınızdan daha fazla. Sizin burada yapmış olduğunuz çaba çok fazla etki oluşturamayabiliyor. O yüzden ilk yapılması gereken deniz çöplerini kaynakta önlemek, ikinci olarak da tabii ki temizlik çalışmaları yapmaktır.'
DENİZ HABER AJANSI
