Son bir yıldır 'liste dışı' tesislerde gemi geri dönüşüm yasağı getiren AB’de, Aliağa’daki Türk tesislerinin payı artıyor. AB dışındaki ülkelerden listeye girmeyi başaran Leyal, Leyal Demtaş ile Işıksan’ın ardından Sök Denizcilik, Ege Çelik ve Öge Gemi de geçen hafta itibariyle onay sürecini tamamladı. Aliağa Gemi Geri Dönüşüm Sanayicileri Derneği (GEMİSANDER) yöneticilerinden Ersin Çeviker, “Türkiye olarak AB listesine ne kadar çok firma ile girersek bu ülkelerin yıllık 2 milyon ton olan gemi geri dönüşüm kapasitesinden o kadar fazla pay alırız. Ancak yeni yatırım 2026’da süresi dolacak olan kira sözleşmelerinin şimdiden yenilenmesini bekliyoruz” dedi.
Türkiye Akdeniz çanağında gemi geri dönüşüm faaliyetlerinin sektör olarak yapıldığı tek ülke konumunda. Dünyadaki gemi geri dönüşüm faaliyetlerinin yüzde 97’si Türkiye’nin de dahil olduğu 5 ülke tarafından yapılıyor. Gemi söküm bölgesi olan Aliğa’da, 22 geri dönüşüm firması 28 parselde faaliyet sürdürüyor. Bu tesislerin toplam geri dönüşüm kapasitesi ise yaklaşık 1 milyon ton. Ersin Çeviker, “Yıllık olarak hurdaya ayrılacak AB bayraklı gemi tonajı yaklaşık 2 milyon ton civarında. AB listesine dahil olan tesislerin söküm kapasitelerinin 1-1.5 milyon ton. AB komisyonu 1 milyon ton kapasitesi ile Türkiye’nin AB Geri dönüşüm listesine dahil olması halinde AB bayraklı gemilerin Türkiye haricinde başka bir ülkede sökülemeyeceğini açıkladı” dedi.
2013 yılında yayımladığı AB Gemi Geri Dönüşüm Yönetmeliği ile AB bayraklı gemilerin yönetmelik gereklerini yerine getiren ve listeye dahil olan ülkelere gönderme kararı alan Avrupa Komisyonu, Aralık 2018’de Onaylı Gemi Geri Dönüşüm Listesi’ni yürürlüğe sokmuştu. Buna göre 31 Aralık 2018’den bu yana AB bayraklı gemiler sadece bu listedeki gemi geri dönüşüm tesislerinde sökülebiliyor.
Avrupa Gemi Geri Dönüşüm Yönetmeliği (SRR) Avrupa Birliği dışından üç tesis olmak üzere toplam 26 tesisle başlamıştı. İlk yayınlandığında 26 tesisin yer aldığı listede AB dışından sadece 3 gemi söküm firması yer alıyordu. Bu tesislerden biri ABD’den olurken diğer ikisi ise Türkiye’den olmuştu. 2019 yılında denetim süreçleri tamamlanan Sök Denizcilik, Ege Çelik ve Öge Gemi firmaları 24 Ocak itibariyle AB Gemi Geri Dönüşüm tesisleri listesinde yer alan diğer firmalar oldu. Böylece Türkiye’den listeye 6 firma girmiş oldu.
AB Gemi Geri Dönüşüm Yönetmeliği ve Hong Kong sözleşmesi ile global pazarda rekabetin hızlandığına dikkat çeken Çeviker, bu süreçte kalıcı kuru havuzlar-merkezi arıtma-tesisleri ara depolama tesisi gibi yatırımların büyük önem taşıdığını ifade etti. Çeviker, “Ancak sektörün önündeki en önemli engel, 2026 yılında sona erecek kira sözleşmeleri. Firmaların kira sözleşmelerinin gemi inşa sektöründe olduğu gibi, sözleşme bitiş tarihi olan 2026 tarihi beklenilmeden uzatılması sektörde kalıcı yatırımların devamı/rekabet için önemli bir husus” dedi. Öte yandan firmalarına, verilen gemi söküm izinleri imar planı kaynaklı olarak yıllık olarak düzenleniyor. Çeviker, bu durumun hukuksal sorunlara ve en başta kapasite düşüşlerine neden olduğuna dikkat çekekerek, 5 yıla çıkarılmasını n önemine vurgu yaptı.
Dünyada yıllık 20 milyon DWT'lik hurda potansiyeli var
Dünya denizlerinde 300 Grt üzerinde 53 bin gemi (yaklaşık 1.8 milyon DWT) dolaşıyor. GEMİSANDER’in raporuna göre, bu gemilerin yaş ortalaması 17. 20 yaş üzeri gemiler ise yaşlı ve hurdaya çıkarılması gereken gemiler olarak görülüyor. İstatistikî olarak 20 yaşını geçmiş gemilerin çevre felaketleri ile sonuçlanan kazalara sebebiyet verme risklerinin oldukça yüksek olduğu belirtiliyor. Ayrıca yaşlı gemiler, ticari faaliyet için bulundukları liman kontrollerinde büyük sıkıntılar yaşıyor, rekabet etmekte zorlanıyor. Rapora göre halen yılda 20 milyon DWT geminin geri dönüştürülmesi gerekiyor.
Kaynak: Aysel Yücel - Dünya Gazetesi
