Bazı ABD milletvekilleri ve yetkilileri, Trump yönetiminin Panama Kanalı'nı geri alma tehdidini haklı çıkarmak için ABD ile Panama arasındaki yaklaşık yarım yüzyıllık bir antlaşmayı öne sürüyorlar - tabii ki stratejik su yolunun işleyişinin tehdit altında olduğunu gösterebilirse.
Ancak diğerleri, 1999'da yürürlüğe giren ve kanalın tarafsız kalacağını ve tüm ülkelerden gelen tüm gemilere açık olacağını garanti eden 1977 Panama Kanalı Tarafsızlık Antlaşması'nın ABD'nin kanalı ele geçirmesi için bir bahane olarak kullanılmasının önünde engeller olacağını söylüyor. 82 km'lik (51 mil) su yolunun inşası ABD tarafından 1914'te tamamlandı ve 1999'da Orta Amerika ülkesine geri dönmesinden bu yana Panama hükümeti tarafından denetlenen özerk bir kurum olan Panama Kanalı Otoritesi
tarafından kontrol ediliyor . Başkan Donald Trump, 20 Ocak'taki göreve başlama konuşmasında, Çin'in işlettiği yönündeki asılsız iddiasıyla dünyanın ikinci büyük okyanuslar arası su yolunu geri alacağına yemin etti. Kanalın geçiş ücretlerinden ve Panama'daki Çin ve Hong Kong merkezli firmaların varlığından şikayetçi oldu. Salı günü Senato'da yapılan bir duruşmada, Federal Denizcilik Komisyonu (FMC) Başkanı Louis Sola, ABD okyanus taşımacılığını ve ticaret filosunu denetleyen kurumun "Panama'nın denizcilik sektörünü kapsamlı bir şekilde inceleyeceğini" ve ABD limanlarına giren Panama bayraklı gemilere para cezası ve kısıtlamalar getirebileceğini söyledi. Dünya çapında 8.000'den fazla gemi Panama tarafından bayraklandırılmış ve tescil edilmiştir. ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio'nun bu hafta sonu yapacağı ziyaret öncesinde , Panama Başkanı Jose Mulino Perşembe günü "kanal hakkında müzakere edemeyeceğini ve müzakere sürecini başlatamayacağını söyledi. Kanal Panama'ya aittir." Kanalın "güvenli kalması ve tüm ulusların gemilerinin barışçıl geçişine açık olması" şartının yanı sıra, anlaşma ABD'ye kanalı savunmak için ordusunu kullanma hakkı da veriyor, bazı ABD yetkilileri ve politikacıları söylüyor. Bu haftaki duruşmada, ABD Senatörü Ted Cruz, Çinli müteahhitler tarafından kanal üzerinde inşa edilen ve geçişi durdurabileceğini söylediği yeni bir köprünün ve su yolunun her iki ucundaki limanların Çin tarafından işletilmesinin "akut" güvenlik riskleri oluşturduğunu söyledi. Teksas Cumhuriyetçisi, ABD yetkililerini ve uzmanlarını dinledikten sonra "Panama bu anlaşmayı ihlal ediyor olabilir" dedi. Devlet kontrolündeki China Communications Construction Company ve China Harbour Engineering Company firmaları arasındaki bir konsorsiyum tarafından inşa edilen 1,3 milyar dolarlık köprünün, gecikmeler ve sözleşme değişikliklerinin ardından 2026'ya kadar tamamlanması bekleniyor.
Hong Kong merkezli CK Hutchison Holdings, Balboa ve Cristobal limanlarını yirmi yıldan uzun süredir işletiyor. Halka açık şirket, Çin hükümetine finansal olarak bağlı değil, ancak Hong Kong firmaları devlet denetimine tabi. Muhafazakar Heritage Foundation'da araştırma
görevlisi olan George Mason Üniversitesi hukuk profesörü Eugene Kontorovich, duruşmada "Çin hükümetinin, Çinli şirketlerin ve özellikle de Çinli devlet şirketlerinin varlığı, ancak bunlarla sınırlı olmamak üzere, anlaşmanın tarafsızlığı konusunda ciddi sorunlar ve endişeler yaratıyor" dedi.
CK Hutchison'ın limanlardaki imtiyazının 2021'de otomatik olarak yenilenmesi, şirket için elverişli finansal koşullar nedeniyle hem ABD'de hem de Panama'da eleştirilere yol açtı. Ancak o sırada güvenlik konusunda hiçbir endişe dile getirilmedi.
"Hutchison Port Holdings, ABD dahil olmak üzere dünya çapında yüzlerce liman işletiyor. Bu limanlar ABD güvenliğini tehdit ediyorsa, neden ülkelerindeki Hutchison sözleşmelerini sonlandırmıyorlar?" Panama'nın tarafsızlık anlaşmasını imzaladığı sırada danışmanlarından biri olan Julio Yao, yerel bir gazetede yayınlanan yakın tarihli bir köşe yazısında şöyle yazdı:
"ABD, Panama'yı Çinli şirketlerle olan sözleşmeleri gözden geçirmeye veya feshetmeye zorlayamaz."
Uluslararası ilişkiler uzmanı Yao, müdahaleye yönelik argümanların, ABD Senatosu'nun 1978'de ABD'nin kanalı herhangi bir tehdide karşı savunmasını garanti altına almak için yaptığı değişikliklere dayandığını söyledi. Panama'nın bu değişiklikleri tanımaması gerektiğini söyledi Reuters'a.
Sekiz paragraftan oluşan anlaşma ve ekleri, anlaşmazlıkların çözümü veya bir son kullanma tarihi hakkında bir hüküm içermiyor.
YÜKSEK KANAL ÜCRETLERİ TARAFSIZLIĞI İHLAL EDİYOR MU?
Bazı ABD yetkilileri ayrıca son yıllarda Panama Kanalı'ndan geçiş ücretlerinde yapılan artışın "orantısız bir şekilde Amerikalılar'ı etkilediğini" ileri sürdüler.
Kanaldan geçen tüm gemilerin dörtte üçünden fazlası ABD'den başlıyor veya ABD'ye gidiyor, ancak kanalın geçiş ücreti sistemi bayrağa, menşee veya varış noktasına göre ayrım yapmıyor.
Eylül ayında sona eren mali yılda, kanal şiddetli bir kuraklığın ardından geçiş ücreti gelirinde %5 düşüşle 3,18 milyar dolara geriledi. Ancak yıllık raporlarına göre 2020 ile 2023 arasında kanalın geçiş ücreti geliri neredeyse %26 arttı.
Ancak kanalın ücret yapısı, rezervasyonsuz gelen gemiler için açık artırmalar ve değişken bir su ek ücreti ile birlikte gemi türüne ve boyutuna göre rezervasyonlara dayanmaktadır.
Herhangi bir ulustan gelen askeri gemiler, ticari gemilerden farklı geçiş ücretlerine tabidir. ABD askeri gemilerinin geçiş önceliği vardır.
Anlaşma yalnızca "transit ve yardımcı hizmetler için geçiş ücretleri ve diğer ücretlerin adil, makul, eşitlikçi ve uluslararası hukuk ilkeleriyle tutarlı olması gerektiğini" belirtiyor.
ABD, kanal ücreti artışlarından orantısız bir şekilde etkileniyor çünkü FMC'den komisyon üyesi Daniel Maffei duruşmada "ABD bunu orantısız bir şekilde kullanıyor" dedi.
"Bunun kritik bir ticaret koridoru olduğunu biliyoruz ve bu koridoru kullanmaya devam etmek ve adil bir şekilde muamele görmek istiyoruz" diye ekledi.
Nakliye uzmanları, son yıllarda talep artışları, jeopolitik çatışmalar ve iklim değişikliğiyle kötüleşen olumsuz hava koşulları nedeniyle Süveyş Kanalı da dahil olmak üzere diğer su yollarında geçiş ücreti artışlarının uygulandığı konusunda uyardı.
"ABD artık ticari gemilerden oluşan bir filo işletmiyor. 60'larda ABD'ye gelen veya ABD'den çıkan tüm kargoların %10'undan azı Amerikan bayraklıydı. Şimdi %1,5," dedi eski ABD Panama Büyükelçisi John Feeley geçen hafta bir televizyon röportajında ve Panama'nın geçiş ücreti artışının esas olarak tatlı su kullanımından kaynaklandığını ve tüm gemileri eşit şekilde etkilediğini ekledi.
Trump neden Panama Kanalı'nı ele geçirmekle tehdit ediyor? Haberin tamamını oku
Senatörler Çin'in Panama Kanalı operasyonları üzerindeki etkisinden endişe duyduklarını dile getirdi Haberin tamamını oku
DENİZ HABER AJANSI